آیه 21 سوره یوسف
| <<20 | آیه 21 سوره یوسف | 22>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و عزیز مصر که او را خریداری کرد به زن خویش سفارش غلام را نمود که مقامش بسیار گرامی دار که این غلام امید است به ما نفع بسیار بخشد یا او را به فرزندی برگیریم. و ما این چنین یوسف را به تمکین و اقتدار رسانیدیم و برای آنکه او را از علم تعبیر خوابها بیاموزیم، و خدا بر کار خود غالب است ولی بسیاری مردم (بر این حقیقت) آگه نیستند.
آن مرد مصری که یوسف را خرید، به همسرش گفت: جایگاهش را گرامی دار، امید است [در امور زندگی] به ما سودی دهد، یا او را به فرزندی انتخاب کنیم. این گونه یوسف را در سرزمین مصر مکانت بخشیدیم [تا زمینه فرمانروایی وحکومتش فراهم شود] و به او از تعبیر خواب ها بیاموزیم؛ و خدا بر کار خود چیره و غالب است، ولی بیشتر مردم نمی دانند.
و آن كس كه او را از مصر خريده بود به همسرش گفت: «نيكش بدار، شايد به حال ما سود بخشد يا او را به فرزندى اختيار كنيم.» و بدين گونه ما يوسف را در آن سرزمين مكانت بخشيديم تا به او تأويل خوابها را بياموزيم، و خدا بر كار خويش چيره است ولى بيشتر مردم نمى‌دانند.
كسى از مردم مصر كه او را خريده بود به زنش گفت: تا در اينجاست گراميش بدار، شايد به ما سودى برساند، يا او را به فرزندى بپذيريم. و بدين سان يوسف را در زمين مكانت داديم تا به او تعبير خواب آموزيم. و خدا بر كار خويش غالب است، ولى بيشتر مردم نمى‌دانند.
و آن کس که او را از سرزمین مصر خرید [= عزیز مصر]، به همسرش گفت: «مقام وی را گرامی دار، شاید برای ما سودمند باشد؛ و یا او را بعنوان فرزند انتخاب کنیم!» و اینچنین یوسف را در آن سرزمین متمکّن ساختیم! (ما این کار را کردیم، تا او را بزرگ داریم؛ و) از علم تعبیر خواب به او بیاموزیم؛ خداوند بر کار خود پیروز است، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
مثواه: ثواء: اقامت. مثوى: اقامتگاه. مراد از اكرام اقامتگاه ، ظاهرا در اختيار قرار دادن منزل عالى است . شايد مصدر ميمى ، به معنى اقامت باشد..
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالَ الَّذِي اشْتَراهُ مِنْ مِصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْواهُ عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ «21»
و كسى از مردم مصر كه يوسف را خريد، به همسرش گفت: مقام او را گرامى دار (او را به ديد برده، نگاه مكن) اميد است كه در آينده ما را سود برساند يا او را به فرزندى بگيريم. و اينگونه ما به يوسف در آن سرزمين جايگاه و مكنت داديم (تا اراده ما تحقق يابد) و تا او را از تعبير خوابها بياموزيم و خداوند بر كار خويش تواناست، ولى اكثر مردم نمى‌دانند.
نکته ها
جمله‌ى «عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً» در دو مورد در قرآن به كار رفته است: يكى در مورد حضرت موسى وقتى كه صندوق او را از آب گرفتند، همسر فرعون به او گفت: اين نوزاد را نكشيد، شايد در آينده به ما سودى رساند. «1» و ديگرى در اينجاست كه عزيز مصر به همسرش مى‌گويد: احترام اين برده را بگير، شايد در آينده به درد ما بخورد. آرى، به اراده‌ى خداوندى، محبّتِ نوزاد و برده‌اى ناشناس، چنان در قلب حاكمانِ مصر جاى مى‌گيرد كه زمينه‌هاى حكومت آينده‌ى آنان را فراهم مى‌سازد.
پیام ها
1- بزرگوارى در سيماى يوسف نمايان بود. تا آنجا كه عزيز مصر سفارش او را به همسرش مى‌كند. «أَكْرِمِي مَثْواهُ»
2- زن در خانه، نقش محورى دارد. «أَكْرِمِي مَثْواهُ»*
3- اطرافيان و آشنايان را به نيكى با مردم دعوت كنيد. «أَكْرِمِي مَثْواهُ»*
«1». قصص، 9.
جلد 4 - صفحه 178
4- در معاملات آينده نگر باشيد. اشْتَراهُ ... عَسى أَنْ يَنْفَعَنا*
5- با احترام به مردم، مى‌توان انتظار كمك ويارى از آنان داشت. أَكْرِمِي ... يَنْفَعَنا
6- دلها به دست خداوند است. مهر يوسف، در دل خريدار نشست. «عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً»
7- تصميم‌هاى مهم را پس از ارزيابى و آزمايش و مرحله‌اى اتّخاذ كنيد. (اوّل يوسف را به عنوان كمك‌كار در خانه، «عَسى أَنْ يَنْفَعَنا» كم‌كم به عنوان فرزند قرار دهيم) «أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً»*
8- فرزندخواندگى، سابقه تاريخى دارد. «نَتَّخِذَهُ وَلَداً»
9- عزيز مصر فاقد فرزند بود. «نَتَّخِذَهُ وَلَداً»*
10- عدو شود سبب خير اگر خدا خواهد. (برادران او را در چاه انداختند و او امروز در كاخ مستقر شد) «كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ»*
11- زيردستان را دست كم نگيريد، چه بسا قدرتمندان و حاكمان آينده باشند. «مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ»*
12- علم و دانش، شرطِ مسئوليّت پذيرى است. مَكَّنَّا ... لِنُعَلِّمَهُ
13- پايان تلخى‌ها، شيرينى است. «شَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ- مَكَّنَّا لِيُوسُفَ»
14- اراده غالب خدا، يوسف را از چاه به جاه كشاند. «مَكَّنَّا لِيُوسُفَ»
15- آنچه را ما حادثه مى‌پنداريم، در حقيقت طراحى الهى براى انجام يافتن اراده‌ى اوست. «وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ»
16- چه بسا حوادث ناگوار كه چهره واقعى آن خير است. (يوسف در ظاهر به چاه افتاد، ولى در واقع طرح چيز ديگرى است) كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ ... أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ*
17- مردم، ظاهر حوادث را مى‌بينند، ولى از اهداف و برنامه‌هاى الهى بى‌خبرند. «لا يَعْلَمُونَ»
تفسير نور(10جلدى)، ج4، ص: 179
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالَ الَّذِي اشْتَراهُ مِنْ مِصْرَ لامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْواهُ عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ «21»
«1» تفسير منهج الصادقين ج 5 ص 27 و 28.
جلد 6 - صفحه 195
وَ قالَ الَّذِي اشْتَراهُ مِنْ مِصْرَ: و گفت آن كس كه خريد يوسف را از اهل مصر يعنى عزيز. لِامْرَأَتِهِ: مر زن خود را كه زليخا مشهور و نامش راعيل يا نكار بود. أَكْرِمِي مَثْواهُ: گرامى دار مقام و مرتبه او را به مكان شريف او را جاى ده، چه نشاندن كسى در جاى نيكو دليل عزت و احترام او است. عَسى أَنْ يَنْفَعَنا: اميد است كه فايده رساند ما را در كار ما از ضياع و عقار روزگار ما يا مستظهر شويم به او در مصالح حال و مال خود، چه علامات رشد از جبين او هويداست. اين فراستى بود از عزيز كه دريافت. أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً: يا فرا گيريم او را پسر چون عزيز عقيم يا عنّين بود، و لذا گفت: او را به فرزندى اختيار كنيم كه آثار رشد در بشره او ظاهر است.
بعد حق تعالى فرمايد: وَ كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ: و چنانچه انعام فرموديم بر يوسف به سلامت و خروج از چاه، همچنين تمكين داديم او را در زمين به اين كه مهربان ساختيم قلب ملكى كه او را خريده بود تا بدين سبب متمكن گرديد از امر و نهى در زمين مصر. وَ لِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ: و تا بياموزانيم او را از تعبير خوابها، يا معانى كتب الهيه منزله. حاصل آنكه غرض از رهانيدن يوسف از چاه و رسانيدن او را به مصر و تمكين دادن در آنجا اين بود كه به عدل قيام و به تدبير مردمان اقدام كند و از ما تعليم معانى كتب و احكام را به توسط وحى تلقّى و مردمان را به آن ارشاد نمايد يا تعبير خوابها نموده تنبيه ايشان كند، از حوادث واقعه تا مستعد شوند به تدبير آن قبل از وقوع مانند سالهاى قحطى كه بعد مذكور شد.
تحقيق: محققين فرموده‌اند كه: روح انسانى در حالت خواب صعود مى‌كند به عالم ملكوت و مطالعه مى‌كند الواح سماويه و دفاتر الهيه را، پس هرگاه براى او صفائى باشد و آلوده علائق بدنيه نباشد، آنچه بيند مطابق و موافق واقع، و احتياج به تعبير معبر نيست. و در كتاب «التعبير» از ائمه هدى عليهم السلام:
رؤياى مؤمن صحيحه است، زيرا نفسش طيب و يقينش صحيح باشد؛ خارج ميشود، پس تلقى مى‌كند از ملائكه، و آن وحى است از جانب خداوند
جلد 6 - صفحه 196
عزيز جبار. «1» و هرگاه روح به سبب عوائق و علائق بدنيه تيره و غبار آلوده باشد، اشياء را به صورت واقعيه آنها نبيند در اين هنگام خواب او محتاج به معبر است كه تعبير كند و معبر بايد دانا بود و هر شبيه هر صورت را بداند تا تعبيرش درست شود و آنچه در ميان هوا بيند اضغاث و احلام باشد.
وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ: و خداى تعالى غالب است بر كار خود و هيچكس چيزى را از امر او رد نتواند كرد و در امر او احدى را قدرت منازعه نيست. يا غالب است بر امر يوسف كه آنچه برادران مى‌خواستند واقع نشد و امر الهى برخلاف مطلوب آن منجر شد. وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ: و لكن بيشتر مردمان نمى‌دانند كه زمام امور به قبضه اقتدار و مشيت الهى است، يا اكثر ايشان علم ندارند به لطايف صنع و خفاى لطف الهى.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قالَ الَّذِي اشْتَراهُ مِنْ مِصْرَ لامْرَأَتِهِ أَكْرِمِي مَثْواهُ عَسى أَنْ يَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ كَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِيلِ الْأَحادِيثِ وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلى أَمْرِهِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ «21» وَ لَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَيْناهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ «22»
ترجمه
و گفت آنكس كه خريد او را از مصر بزن خود گرامى‌دار مقام او را باشد كه فائده بخشد ما را يا بگيريم او را بجاى فرزند و همچنين مكنت داديم مر يوسف را در زمين و براى آنكه بياموزيم او را از تعبير خوابها و خدا مسلّط است بر كار خود ولى بيشتر مردم نميدانند
و چون رسيد بكمال رشد خود داديم او را حكمت و دانش و اين چنين جزا دهيم نيكوكارانرا.
تفسير
خريداران يوسف عليه السّلام يا خصوص مالك بن ذعر او را با خود بمصر آوردند و مالك او را بعزيز مصر فروخت بچهل دينار و يك جفت كفش و دو جامه سفيد چنانچه از ابن عباس ره نقل شده و گفته‌اند عزيز لقب خزانه‌دار و جانشين و امير لشگر پادشاه مصر بوده و اسمش قظفير يا اظفير است و پادشاه آنروز ريّان بن وليد عمليقى بود كه بعدا بحضرت يوسف ايمان آورد و در مجمع وليد بن ريّان ذكر شده و از ابن عباس ره نقل شده كه عزيز پادشاه مصر بوده در هر حال بعد از خريدن او را بخانه آورد و بعيال خود را عيل كه ملقّب بزليخا بود سفارش او را كرد كه منزل و مقام او را خوب و گرامى قرار ده و نيكو از او پذيرائى نما اميد است كه نفع برسد از او بما و بجاى فرزند قبولش نمائيم چون قمّى ره فرموده فرزند نداشت و چنانچه خداوند نعمت سلامت و نجات از هلاكت و نيل بكرامت را بيوسف عليه السّلام عنايت فرمود متمكّن كرد او را در زمين بتوجّه قلب پادشاه بجانب او و استيلاء بر ملك مصر تا حكومت كند در آن و تعليم فرمايد خداوند باو علم تعبير خواب يا شرايع و آدابرا كه گفته‌اند و خدا غالب و قادر و مسلّط است در كار و حكم و تدبير خود و كسى نميتواند تصرّف در اراده او كند و مانع از نفوذ آن شود و نيز غالب و قادر است بر تقدير امر يوسف عليه السّلام و رساندن او را بمقامات عاليه ولى بيشتر مردم از ادراك اين معنى كه اختيار كليه امور با خدا است غافلند و نميدانند كه هيچ امرى بى‌اراده الهى تحقق پيدا نميكند و چون حضرت يوسف بكمال رشد جسمى و عقلى رسيد خداوند علم و حكمت باو عطا فرمود بطوريكه هر امر مشكلى را عزيز باو رجوع ميفرمود بسهولت انجام ميداد و حكمش در مرافعات فصل الخطاب بود و خداوند اين مقام را بى‌سبب باو عنايت
جلد 3 صفحه 133
نفرموده بود بلكه اين پاداش نيكى و نيكوكارى او بود كه بر مصائب صبر و با نفس امّاره مخالفت فرمود چنانچه بيايد انشاء اللّه.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالَ الَّذِي اشتَراه‌ُ مِن مِصرَ لامرَأَتِه‌ِ أَكرِمِي مَثواه‌ُ عَسي أَن يَنفَعَنا أَو نَتَّخِذَهُ وَلَداً وَ كَذلِكَ مَكَّنّا لِيُوسُفَ فِي الأَرض‌ِ وَ لِنُعَلِّمَهُ مِن تَأوِيل‌ِ الأَحادِيث‌ِ وَ اللّه‌ُ غالِبٌ عَلي أَمرِه‌ِ وَ لكِنَّ أَكثَرَ النّاس‌ِ لا يَعلَمُون‌َ «21»
و گفت آن كسي که او را خريده بود بعيال خودش که جايگاه او را محترم بدارد اميد است که اينکه نفعي بما ببخشد يا او را فرزند خود بگيريم و همين نحو ما مكان داديم از براي يوسف و تمكن پيدا كرد در روي زمين و هر آينه تعليم كرديم او را بتأويل خوابها و خداوند بر كار خود غالب است و لكن اكثر مردم نميدانند وَ قالَ الَّذِي اشتَراه‌ُ مِن مِصرَ عزيز مصر گفتند او را خريد بقيمت گزاف بعضي گفتند هم وزن او طلاء. بعضي گفتند بچهل دينار و دو جفت كفش و دو ثوب سفيد، و معني من مصر اينكه آوردند در آن و آن كسي که از مصر بود که عزيز باشد او را خريد و گفتند بايع و فروشنده او مالك إبن زعير بوده که جزو قافله بود لامرئته که زليخا بود اكرمي مثواه يعني او را محترما نگاه داري كن نظر غلامي و بندگي باو مكن معلوم است اينکه از خاندان بزرگي است صورة
جلد 11 - صفحه 174
و سيرة مورد احترام است و بزرگ است.
عَسي أَن يَنفَعَنا بعضي گفتند که او را بقيمت اعلايي بفروشيم لكن ظاهر اينست که اينکه چون صاحب عقل و تدبير است در كارهاي مملكتي بكمك ما خدمت‌هاي بزرگي ميكند و بنفع ما تمام ميشود و عسي در اينجا تامه است احتياج باسم و خبر ندارد أَو نَتَّخِذَهُ وَلَداً نظر به اينكه ما اولادي نداريم و از اينکه موهبت محروم هستيم او را بجاي اولاد خود بگيريم.
وَ كَذلِكَ مَكَّنّا لِيُوسُفَ فِي الأَرض‌ِ خداوند عزت و شرافت و بزرگي بيوسف عنايت فرمود که بعد از ملك مصر که نامش ريّان بن الوليد بود از قبيله امالقه که سلاطين مصر بودند تا زمان موسي و آنها را فراعنه نام ميكردند و بعد از عزيز مصر که او را خريده بود بر تمام اهل مصر و اجزاء دولتي لشكري و كشوري مقدم بود و معزز يك جوان كنعاني.
وَ لِنُعَلِّمَهُ مِن تَأوِيل‌ِ الأَحادِيث‌ِ که علاوه از آن عناوين ظاهريه علوم باطنيه هم باو تعليم كرديم که علم بتعبير و تأويل خوابها اضافه بر مقام نبوت وَ اللّه‌ُ غالِبٌ عَلي أَمرِه‌ِ که اگر اراده كند كسي را عزيز كند اگر تمام اهل عالم اراده كنند او را ذليل كنند قدرت ندارند و قدرت او بر آنها غالب است و بالعكس وَ لكِنَّ أَكثَرَ النّاس‌ِ لا يَعلَمُون‌َ خيال ميكنند که عزّت و ذلّت بدست آنها است و فعّال ما يشاء هستند چنانچه اينکه توهّم در مغز اهل دنيا در هر عصر و زماني هست و فعّال ما يشاء ذات اقدس او است و بس.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 21)- در کاخ عزیز مصر! داستان پرماجرای یوسف با برادران که منتهی به افکندن او در قعر چاه شد به هر صورت پایان پذیرفت، و فصل جدیدی در زندگانی این کودک خردسال در مصر شروع شد.
به این ترتیب که یوسف را سر انجام به مصر آوردند، و در معرض فروش گذاردند و طبق معمول چون تحفه نفیسی بود نصیب «عزیز مصر» که در حقیقت مقام وزارت یا نخست وزیری فرعون را داشت گردید.
ج2، ص410
قرآن می‌گوید: «و آن کسی که او را از سرزمین مصر خرید [عزیز مصر] به همسرش گفت: مقام وی را گرامی دار (و به چشم بردگان به او نگاه نکن) شاید برای ما سودمند باشد و یا او را به عنوان فرزند انتخاب کنیم» (وَ قالَ الَّذِی اشْتَراهُ مِنْ مِصْرَ لِامْرَأَتِهِ أَکْرِمِی مَثْواهُ عَسی أَنْ یَنْفَعَنا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَداً).
از این جمله چنین استفاده می‌شود که عزیز مصر فرزندی نداشت و در اشتیاق فرزند به سر می‌برد، هنگامی که چشمش به این کودک زیبا و برومند افتاد، دل به او بست که به جای فرزند برای او باشد.
سپس اضافه می‌کند: «و این چنین یوسف را، در آن سرزمین، متمکن و متنعم و صاحب اختیار ساختیم» (وَ کَذلِکَ مَکَّنَّا لِیُوسُفَ فِی الْأَرْضِ).
بعد از آن اضافه می‌نماید که: «و ما این کار را کردیم تا تأویل احادیث را به او تعلیم دهیم» (وَ لِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَأْوِیلِ الْأَحادِیثِ).
منظور از «تأویل احادیث» علم تعبیر خواب است که یوسف از طریق آن می‌توانست به بخش مهمی از اسرار آینده آگاهی پیدا کند.
در پایان آیه می‌فرماید: «خداوند بر کار خود، مسلط و غالب است ولی بسیاری از مردم نمی‌دانند» (وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلی أَمْرِهِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم